Şarap dünyası sonsuz bir kâinat; kırmızı, beyaz, rose… Peki ya turuncu şaraplar? Belki ilk defa duyuyorsunuz, belki de hakkında bir şeyler duydunuz ve iyiden iyiye bu şaraba dair bildiklerinizi derinleştirmek istiyorsunuz. Bu yazıda -geçmişine de temas ederek- orange wine olarak anılan bu şarapların temel özelliklerini aktarmaya çalışacağım.
Hem İtalya’da yaşadığım hem de turuncu şarapların günümüzdeki popülerliğinde İtalya’nın katkısı olduğu için turuncu şaraplardan konuşurken söze İtalya ile başlamak isterim. Malumunuz olduğu üzere İtalya, bağcılık ve şarapçılığın adeta bir sanat olarak görüldüğü, her bölgesinde farklı bir tat ve hikâye barındıran bir ülkedir. Hemen her yanında farklı üzüm türlerinin öne çıktığı bu ülkede söz konusu vino arancione olduğunda haritanın kuzeydoğusundaki Friuli-Venezia Giulia bölgesi öne çıkar çünkü turuncu şaraplar burada köklü bir geçmişe sahiptir. Bu bölgede üretilen şaraplar, hem eski dünyanın geleneklerini hem de yenilikçi yöntemleri bir araya getirdiği için şarapçılıkta önemli rol oynar. Yerel üreticilerin İtalya’nın tarihsel bağcılık mirasına saygı duyarak doğayla uyum içinde çalışması, bu şarapların üretimine deyim yerindeyse ruh ve derinlik katar.
Turuncu Şarabın Tarihi ve Geleneksel Üretimi
Turuncu şarap, beyaz üzümlerin kabuklarıyla birlikte fermente edilmesi sonucu elde edilen, karakteristik turuncu tonlarıyla dikkat çeken bir şaraptır. Beyaz üzüm kabuklarının uzun süre fermantasyonda tutulması, şaraba hem kompleks tatlar kazandırır hem de oksidasyon sebebiyle altınımsı-turuncu bir renk verir. Bu şarapların yapım yöntemine baktığımızda, köklerinin Kafkasya bölgesine, özellikle de Gürcistan’a dayandığını görürüz, zira Gürcistan’da 6.000 yıl öncesinden beri qvevri olarak bilinen toprak amforalar kullanılarak tam da yukarıda bahsettiğim yöntemle şarap yapılıyordu.
Avrupa’nın farklı bölgelerinde, özellikle İtalya, Slovenya ve Avusturya gibi ülkelerde turuncu şaraplar modern bir uyanış yaşadı diyebilirim. Farklı bölgeler arasında İtalya’nın Friuli-Venezia Giulia bölgesinin öne çıkma sebebi, bu bölgenin mineral açısından zengin topraklara ve serin bir iklime sahip olmasıdır. Üzümün yavaş olgunlaşmasını sağlayan serin iklim, şarabın denge ve derinlik kazanmasına yardımcı olur. Bölgeye dair biraz daha bilgi edinmek isterseniz, öncü üreticilerden biri olan Radikon’dan Ivana Radikon ile gerçekleştirilen röportaja göz atabilirsiniz.
Günümüzde Turuncu Şarap Üretimi
Beyaz üzüm kabuklarının fermantasyon sürecinde şırayla uzun süre temas etmesine dayanan üretim yönteminde, fenolik bileşikler ve tanenler şaraba aktarılmış olur. Ahşap fıçılar, paslanmaz çelik tanklar veya geleneksel amforalar yoluyla gerçekleştirilen bu fermantasyon süreci sonrasında turuncu şaraplar, gövde ve aroma derinliği kazanırken tanen bakımından zengin hale gelir. Bazı üreticiler doğal mayaları tercih ederek minimum müdahaleyle şarap yapmayı hedefler. Bu yöntemler şarabın hem otantik hem de yerel terroir özelliklerini yansıtan bir profil sergilemesini sağlar.
Tüm Turuncu Şaraplar Natürel Şarap Mıdır?
Natürel şaraplar organik olarak yetiştirilen -veya biyodinamik olan- üzümlerden yapılır ve herhangi bir katkı maddesi olmadan üretilirler. Turuncu şaraptaki tanenlerin antiseptik ve antioksidan özellikleri sebebiyle şaraba doğal yollardan koruma sağlıyor oluşu, bu şarapların natürel şarap olarak üretilmesini kolaylaştırır. Ancak her turuncu şarap bu şekilde üretilmek zorunda değildir. Dolayısıyla her turuncu şarap aynı zamanda natürel şarap değildir.
Turuncu Şarap Aromaları
Turuncu şaraplar çoğu zaman şekerlenmiş meyve ve baharat aromalarını bir arada sunar. Karakterli, geniş ve zengin aromatik yapıları ile güçlü tatlara sahip, burunda ve ağızda kalıcı şaraplardır. Kendilerini çiçek aromaları (ıhlamur çiçeği), turunçgiller, elma, kuru üzüm, fındık, baharat, çay, bal ve mineral notaları, otsu, kavrulmuş tatlar (kahve, tost) veya hafif oksidasyon ile ifade ederler.
Şarabın özellikleri hiç şüphesiz kullanılan üzüm çeşidine bağlı olarak önemli ölçüde değişir. Serin, tepelik bir bölgeden gelen beyaz üzümler ile sıcak iklime daha uzun süre maruz kalmış üzümlerin sunacağı aromalar farklı olur. Ayrıca terroir özellikleri, maserasyon süresi, yıllandırma türü, istemli oksidasyon gibi detaylar da nihai aroma ve tatları mutlaka etkiler.
Natürel turuncu şaraplar şişe açıldığında bazı alışılmadık aromalar (kararmış elma, ahır kokuları vs.) sunabilir. Üzümler biraz erken hasat edilmişse, tanenler sert olabilir ve şarap damakta keskin tatlar verebilir. Bu nedenle içmeden önce havalandırılmaları tavsiye edilir. Bu şarapları birkaç saat havalandırmak aromaların açılmasını ve daha hoş hale gelmesini sağlayacaktır. Ayrıca tanenler de yumuşayacağı için şarap tüm potansiyelini ortaya çıkaracak ve içiminiz çok daha keyifli bir hâl alacaktır.
Yanında Ne Yenir?
Turuncu şaraplar, kendilerine has karmaşık yapıları sayesinde yemek eşleşmelerinde geniş bir alan sunar. Öyle ki baharatlı Asya mutfağından, zengin Akdeniz yemeklerine kadar farklı mutfaklarda kendilerine rahatlıkla yer bulabilirler. Özellikle baharatlı tavuk yemekleri, kuzu eti veya kremamsı soslarla sunulan risotto gibi yemekler bu şaraplarla harika bir uyum içinde olur.
Friuli bölgesindeki herhangi bir şarap barında şöyle keyifli bir akşamüstü geçirmek istediğinizde, turuncu şaraplarla son derece iyi eşleşen yerel peynirleri ve salamları denemeyi ihmal etmeyin.
Şarapta tanen seviyor ve yanında çikolata yemekten hoşlanıyorsanız, turuncu şarabınızla bir iki parça çikolata yemenizde sakınca yok. Çikolata şarabınızdaki tanenin damağınızdaki etkisini artıracağı için şaraptan aldığınız keyif ikiye katlanacaktır.
Nasıl Servis Edilir?
Turuncu şaraplar ne beyaz kadar soğuk ne de kırmızı kadar oda sıcaklığında servis edilmelidir. 12-14 °C aralığı, turuncu şarabın hem aromatik yapısını hem de tanenli dokusunu öne çıkarır. Turuncu şarapları gereğinden sıcak servis ederseniz tatları buruk olabilir ve size olduğundan daha alkollü gelebilirler. Soğukluğu abartırsanız, bu defa da şaraptaki aromalar maskelenecek, şarap gerçekte olduğundan daha düz bir tat karakteri sergileyecektir.
Genç olmayan veya yoğun bir yapıya sahip olan turuncu şarapların dekante edilmesi, kompleks aromaların açılmasına yardımcı olacaktır.
Nasıl Saklanır?
Bir şişe turuncu şarabı satın alıp eve getirirseniz, onu serin bir yerde saklamalısınız. Göze hoş gelen renkleri nedeniyle şeffaf şişelere doldurulan turuncu şaraplar, güneş ışığına karşı savunmasızdırlar. Bu yüzden onları şarabın kalitesini önemli ölçüde etkileyen ve ömrünün kısalmasına sebep olan doğrudan güneş ışığına maruz bırakmayın. Olur da açtıktan sonra şarabı bitiremezseniz, şişeyi tıpasını geri takıp buzdolabında saklayabilirsiniz. Sizi bir süre idare edecektir. Diğer durumlar için evde şarap saklama hakkında yazdığım bu yazıyı okuyabilirsiniz.
Son Sözler
Türkiye’de turuncu şaraplara dair bir şeyler öğrenmek isterseniz, sevgili Sabiha Apaydın’ın Neo Skala’daki “Natürel Şarap: Şarabın En Saf Hali” başlıklı eğitimine mutlaka bakın.